Alison Bechdel – amerykańska autorka komiksów, której największą popularność przyniósł rysunkowy cykl „Dykes To Watch Out For” oraz (opublikowany także w Polsce) autobiograficzny „Fun Home. Tragikomiks rodzinny” – powraca z nowym, niespełna trzystustronicowym albumem, w którym bierze pod psychoanalityczną lupę swoje pogmatwane relacje z matką, kobietą pełną literackiej, muzycznej i aktorskiej pasji, przez lata dobrowolnie tkwiącą w nieszczęśliwym małżeństwie z ukrytym homoseksualistą oraz z sobie tylko znanych przyczyn emocjonalnie dystansującą się od siedmioletniej wówczas córki. Po latach Alison (której relacje z matką wciąż warunkuje uczuciowa bariera) postanawia znaleźć odpowiedzi na coraz silniej dręczące ją pytania i wątpliwości.

Graficzna powieść „Jesteś moją matką?” to rozpisana na siedem rozdziałów (z których każdy rozpoczyna się wspomnieniem niezwykle symptomatycznych snów) fascynująca, niezmiennie bolesna i oczyszczająca podróż przez uniwersum jednostkowej podświadomości. Łącząc sekwencje wspomnień oraz współczesnych refleksji z gruntowną analizą archetypów i symboli, Bechdel ukazuje okoliczności powstawania komiksu poświęconego surowemu ojcu (wspominany już „Fun Home”), aczkolwiek zasadniczym wątkiem fabularnym recenzowanego tomu są zmagania autorki z koncepcją książki-wspomnienia zadedykowanej rodzicielce.

W równym stopniu dowcipne, co zaprawione goryczą rozważania Alison, towarzyszące jej żmudnej wędrówce po labiryncie nieświadomości nie tylko ciekawie rekonstruują kolejne etapy wychowania bohaterki, ale także testują w praktyce psychoanalityczne teorie. Poddając się gruntownej analizie oraz uczestnicząc w złożonej terapii, autorka uważniej przygląda się fotografiom z okresu niemowlęctwa, mnożąc na kartach swojego komiksodramatu nawiązania do prac Donalda Winnicotta (zgłębia między innymi ideę „obiektów przejściowych”), Zygmunta Freuda, Carla Gustava Junga oraz Alice Miller. Równocześnie dostrzega paralele między swoim przypadkiem a doświadczeniami Virginii Woolf stanowiącymi osnowę jej prozy (vide: powieść „Do latarni morskiej”), dziennika i biograficznych esejów.

Intrygujący zapis psychoanalitycznego śledztwa prowadzonego w sprawie prawdziwego „Ja” bohaterki jest także utrzymaną w mocno stonowanej kolorystyce (dominują wszelkie odcienie szarości i fioletu) autotematyczną opowieścią o zmaganiach Alison z twórczą blokadą, będącą wynikiem swoistego paradoksu. Bechdel nie jest w stanie uchwycić meritum problemu, dopóki rodzicielka „siedzi w jej głowie”. Ale jedynym sposobem na uwolnienie psyche od kłopotliwej rezydentki jest napisanie książki o matce. Książki, która posiada zarazem moc niszczenia i odnowy, umożliwiając bohaterkom zrozumienie samych siebie i siebie nawzajem. Obie wychodzą z tego bolesnego doświadczenia zmienione, silniejsze, choć odzyskanie dawnej bliskości nie jest już możliwe. 

Nie będzie przesady w stwierdzeniu, że „Jesteś moją matką?”, kameralna (meta)opowieść o poszukiwaniu źródeł jednostkowej tożsamości, należy do ścisłej czołówki najambitniejszych komiksów, jakie w tym roku ukazały się na rodzimym rynku.

„Jesteś moją matką? Komiksodramat” („Are You My Mother? A Comic Drama”). Tłumaczenie: Paulina Piotrowska. Wydawnictwo Timof i cisi wspólnicy. Warszawa 2014.