ISSN 2658-1086
W LITERATURZE JEST DOBRZE ('PROGNOZA NIEPOGODY. LITERATURA POLSKA W XXI WIEKU')
KRZYK ROZPACZY (JONATHAN SAFRAN FOER: 'KLIMAT TO MY. RATOWANIE PLANETY ZACZYNA SIĘ PRZY ŚNIADANIU')
Z LOUVEM WŚRÓD ZWIERZĄT (RICHARD LOUV: 'KIEDY WZYWA NAS DZICZ')
NIC NIE JEST NAM OBCE ('SPRAWY LUDZKIE. JÓZEF TISCHNER W ROZMOWACH Z EWELINĄ PUCZEK')
NIC NIE JEST NAM OBCE ('SPRAWY LUDZKIE. JÓZEF TISCHNER W ROZMOWACH Z EWELINĄ PUCZEK')
A
A
A
W dialogu trzeba umiejętności porzucenia siebie i wczucia się w świat drugiego (s. 57).
28 czerwca minęło 20 lat od śmierci księdza Józefa Tischnera, kapłana i filozofa, kapelana „Solidarności”, autora między innymi „Świata ludzkiej nadziei”, „Spowiedzi rewolucjonisty” czy „Filozofii dramatu”. Erudycyjna, nastawiona na społeczną komunikację osobowość Tischnera sprawiła, że zapamiętany został nie tylko jako myśliciel i duchowny, ale też, co podkreśla Zbigniew Stawrowski, „pilny obserwator i komentator życia publicznego, animator kultury podhalańskiej i jej dialektu, a także wychowawca wielu ludzi teatru – polskich reżyserów i aktorów” (Stawrowski 2020). Nie ulega wątpliwości fakt, że myśli Tischnera znacząco wpłynęły na teorie filozofii dialogu. Niezwykle znamienna okazuje się więc forma książki, opublikowanej przez Wydawnictwo Naukowe PWN, „Sprawy ludzkie. Józef Tischner w rozmowach z Eweliną Puczek”, honorująca rocznicę śmierci starosądeczanina.
Ta stosunkowo niewielka, bo nieco ponad dwustustronicowa publikacja, stanowi zapis wyboru odcinków cyklu telewizyjnego „Rozmowy z ks. prof. Józefem Tischnerem” emitowanego przez TVP Katowice. Odbywające się w śląskim studiu spotkania Eweliny Puczek z autorem „Historii filozofii po góralsku” widzowie mieli okazję oglądać w latach 1994-1997; warto wspomnieć, że zostało zrealizowanych 200 odcinków programu (tischner.pl). Jak zaznacza dziennikarka, „[Tischner – A.S.] Przyjeżdżał w upał, deszcz, śnieżyce i zamiecie. Nigdy nie zawiódł, niezależnie, czy jechał z Paryża, Wiednia, Krakowa czy Łopusznej” (s. 14). Kapłan nie unikał w rozmowach trudnych tematów tak teologiczno-filozoficznych, jak politycznych, społecznych, publicystycznych.
Co warto podkreślić, „Sprawy ludzkie” to kolejny – po „Wokół Biblii. Z ks. Tischnerem rozmawia Ewelina Puczek” – literacki zapis spotkań telewizyjnych. Dialogi mieszczące się w zaledwie kilkunastu minutach czasu antenowego stanowią swoiste zaproszenia do podejmowania wielogodzinnych dyskusji, oscylujących zarówno wokół aktualnych krajowych i światowych wydarzeń, jak uniwersalnych, ponadczasowych tematów, od wieków powracających w kolejnych etycznych dylematach. Z charakterystyczną dla siebie dozą humoru Tischner wskazuje na wieloaspektowość problemów i potrzebę dialogu, niezwykle swobodnie poruszając się między teologiczną i filozoficzną metodologią a opowieściami przepełnionymi góralskim duchem.
Na „Sprawy ludzkie” składa się pięć części („Człowiek”, „Społeczeństwo”, „Państwo”, „Kościół”, „Wiara”), które zostały poprzedzone wstępem Eweliny Puczek oraz krótką rozmową „O potrzebie dialogu”. Wstęp – podobnie jak wieńczący publikację rozdział „Poza kamerą” oraz noty: biograficzna i redakcyjna – okazuje się cennym źródłem informacji na temat powstawania programu telewizyjnego, a także znajomości dziennikarki z księdzem, która rozpoczęła się w 1993 roku. Wyłania się obraz Tischnera jako człowieka obdarzonego szczególnym darem komunikacji z drugą osobą, często puszczającego oko w kierunku rozmówcy, nie obawiającego się tematów tabu ani też formułowania wielkich tez dialektem (słynne są słowa profesora, że ważne rzeczy da się przełożyć na góralski). Zaciekawia „wielowymiarowość” postaci autora „Filozofii dramatu” – Wojciech Bonowicz celnie zaznacza: „W tym cała rzecz: każdy ma swojego Tischnera (mówiła o tym tuż po jego śmierci również Wanda Czubernatowa). Ile by się świadectw nie zebrało, ile punktów widzenia nie nałożyło na siebie, zawsze coś ważnego ucieknie przez niedomknięte drzwi… Wydobywając na wierzch jedno, ukrywa się drugie. Nie znaczy to jednak, że nie należy mnożyć świadectw. Przeciwnie” (Bonowicz 2008).
Rozmowy Puczek z Tischnerem podejmują tematy, jakimi ćwierć wieku temu żyła Polska – znajdziemy więc w zapisach treści poświęcone ustrojom państwowym, demokracji, pracy czy władzy. Dialogujący wymieniają się spostrzeżeniami związanymi z aktualnymi wydarzeniami na świecie: na przykład śmiercią Matki Teresy z Kalkuty i księżnej Diany, eksperymentami genetycznymi, komentarzami związanymi z kontrowersyjnymi produkcjami filmowymi. Wśród tematów dyskusji pojawiają się też rozmyślania nad takimi kwestiami jak wiara, miłość, śmierć i cierpienie, wskazujące na nieustanną aktualność nurtujących społeczeństwo problematyk. W dyskursie rozmówców obserwowalne są liczne nawiązania do filozofów, literatów (między innymi Norwida, Gałczyńskiego, Makuszyńskiego), osadzające wypowiedzi w szerokim kontekście historyczno-kulturowym. Zaznaczyć w tym miejscu należy edycję książki: rozmowy uzupełnione są ogólnymi przypisami, pozwalającymi czytelnikowi na orientację w podejmowanej tematyce.
„Sprawy ludzkie” to książka uniwersalna, dostrzegająca postać człowieka w obliczu przemian, tak zewnętrznych, jak mentalnych, co sprawia, że zapisy rozmów wybrzmiałych ponad dwadzieścia lat temu nie tracą na ważności. Wartość publikacji okazuje się odwrotnie proporcjonalna do jej rozmiarów – niewielka książka, którą można zabrać w każdą podróż, okazuje się zaproszeniem do nawiązania dialogu ze światem, ale i z samym sobą.
LITERATURA:
Bonowicz W. [2008]: „Tischner wielokrotny”. https://www.tygodnikpowszechny.pl/tischner-wielokrotny-133812.
„Stawrowski Z. [2020]: „O wadze słów u Tischnera”. https://teologiapolityczna.pl/zbigniew-stawrowski-o-wadze-slow-u-tischnera.
„Tischner w rozmowach”. https://tischner.pl/tischner-w-rozmowach/.
28 czerwca minęło 20 lat od śmierci księdza Józefa Tischnera, kapłana i filozofa, kapelana „Solidarności”, autora między innymi „Świata ludzkiej nadziei”, „Spowiedzi rewolucjonisty” czy „Filozofii dramatu”. Erudycyjna, nastawiona na społeczną komunikację osobowość Tischnera sprawiła, że zapamiętany został nie tylko jako myśliciel i duchowny, ale też, co podkreśla Zbigniew Stawrowski, „pilny obserwator i komentator życia publicznego, animator kultury podhalańskiej i jej dialektu, a także wychowawca wielu ludzi teatru – polskich reżyserów i aktorów” (Stawrowski 2020). Nie ulega wątpliwości fakt, że myśli Tischnera znacząco wpłynęły na teorie filozofii dialogu. Niezwykle znamienna okazuje się więc forma książki, opublikowanej przez Wydawnictwo Naukowe PWN, „Sprawy ludzkie. Józef Tischner w rozmowach z Eweliną Puczek”, honorująca rocznicę śmierci starosądeczanina.
Ta stosunkowo niewielka, bo nieco ponad dwustustronicowa publikacja, stanowi zapis wyboru odcinków cyklu telewizyjnego „Rozmowy z ks. prof. Józefem Tischnerem” emitowanego przez TVP Katowice. Odbywające się w śląskim studiu spotkania Eweliny Puczek z autorem „Historii filozofii po góralsku” widzowie mieli okazję oglądać w latach 1994-1997; warto wspomnieć, że zostało zrealizowanych 200 odcinków programu (tischner.pl). Jak zaznacza dziennikarka, „[Tischner – A.S.] Przyjeżdżał w upał, deszcz, śnieżyce i zamiecie. Nigdy nie zawiódł, niezależnie, czy jechał z Paryża, Wiednia, Krakowa czy Łopusznej” (s. 14). Kapłan nie unikał w rozmowach trudnych tematów tak teologiczno-filozoficznych, jak politycznych, społecznych, publicystycznych.
Co warto podkreślić, „Sprawy ludzkie” to kolejny – po „Wokół Biblii. Z ks. Tischnerem rozmawia Ewelina Puczek” – literacki zapis spotkań telewizyjnych. Dialogi mieszczące się w zaledwie kilkunastu minutach czasu antenowego stanowią swoiste zaproszenia do podejmowania wielogodzinnych dyskusji, oscylujących zarówno wokół aktualnych krajowych i światowych wydarzeń, jak uniwersalnych, ponadczasowych tematów, od wieków powracających w kolejnych etycznych dylematach. Z charakterystyczną dla siebie dozą humoru Tischner wskazuje na wieloaspektowość problemów i potrzebę dialogu, niezwykle swobodnie poruszając się między teologiczną i filozoficzną metodologią a opowieściami przepełnionymi góralskim duchem.
Na „Sprawy ludzkie” składa się pięć części („Człowiek”, „Społeczeństwo”, „Państwo”, „Kościół”, „Wiara”), które zostały poprzedzone wstępem Eweliny Puczek oraz krótką rozmową „O potrzebie dialogu”. Wstęp – podobnie jak wieńczący publikację rozdział „Poza kamerą” oraz noty: biograficzna i redakcyjna – okazuje się cennym źródłem informacji na temat powstawania programu telewizyjnego, a także znajomości dziennikarki z księdzem, która rozpoczęła się w 1993 roku. Wyłania się obraz Tischnera jako człowieka obdarzonego szczególnym darem komunikacji z drugą osobą, często puszczającego oko w kierunku rozmówcy, nie obawiającego się tematów tabu ani też formułowania wielkich tez dialektem (słynne są słowa profesora, że ważne rzeczy da się przełożyć na góralski). Zaciekawia „wielowymiarowość” postaci autora „Filozofii dramatu” – Wojciech Bonowicz celnie zaznacza: „W tym cała rzecz: każdy ma swojego Tischnera (mówiła o tym tuż po jego śmierci również Wanda Czubernatowa). Ile by się świadectw nie zebrało, ile punktów widzenia nie nałożyło na siebie, zawsze coś ważnego ucieknie przez niedomknięte drzwi… Wydobywając na wierzch jedno, ukrywa się drugie. Nie znaczy to jednak, że nie należy mnożyć świadectw. Przeciwnie” (Bonowicz 2008).
Rozmowy Puczek z Tischnerem podejmują tematy, jakimi ćwierć wieku temu żyła Polska – znajdziemy więc w zapisach treści poświęcone ustrojom państwowym, demokracji, pracy czy władzy. Dialogujący wymieniają się spostrzeżeniami związanymi z aktualnymi wydarzeniami na świecie: na przykład śmiercią Matki Teresy z Kalkuty i księżnej Diany, eksperymentami genetycznymi, komentarzami związanymi z kontrowersyjnymi produkcjami filmowymi. Wśród tematów dyskusji pojawiają się też rozmyślania nad takimi kwestiami jak wiara, miłość, śmierć i cierpienie, wskazujące na nieustanną aktualność nurtujących społeczeństwo problematyk. W dyskursie rozmówców obserwowalne są liczne nawiązania do filozofów, literatów (między innymi Norwida, Gałczyńskiego, Makuszyńskiego), osadzające wypowiedzi w szerokim kontekście historyczno-kulturowym. Zaznaczyć w tym miejscu należy edycję książki: rozmowy uzupełnione są ogólnymi przypisami, pozwalającymi czytelnikowi na orientację w podejmowanej tematyce.
„Sprawy ludzkie” to książka uniwersalna, dostrzegająca postać człowieka w obliczu przemian, tak zewnętrznych, jak mentalnych, co sprawia, że zapisy rozmów wybrzmiałych ponad dwadzieścia lat temu nie tracą na ważności. Wartość publikacji okazuje się odwrotnie proporcjonalna do jej rozmiarów – niewielka książka, którą można zabrać w każdą podróż, okazuje się zaproszeniem do nawiązania dialogu ze światem, ale i z samym sobą.
LITERATURA:
Bonowicz W. [2008]: „Tischner wielokrotny”. https://www.tygodnikpowszechny.pl/tischner-wielokrotny-133812.
„Stawrowski Z. [2020]: „O wadze słów u Tischnera”. https://teologiapolityczna.pl/zbigniew-stawrowski-o-wadze-slow-u-tischnera.
„Tischner w rozmowach”. https://tischner.pl/tischner-w-rozmowach/.
„Sprawy ludzkie. Józef Tischner w rozmowach z Eweliną Puczek”. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa 2020.
| Zadanie dofinansowane ze środków budżetu Województwa Śląskiego. Zrealizowano przy wsparciu Fundacji Otwarty Kod Kultury. |
 |
 |