
ARS INDEPENDENT: „MIKROFON” I KAMERA
A
A
A
Ahmad Abdalla wyreżyserował w 2010 roku film „Microphone” ukazujący środowisko młodych niezależnych artystów egipskich. Polscy widzowie mieli okazję oglądać to dzieło podczas tegorocznej pierwszej edycji Międzynarodowego Festiwalu Filmowego Ars Independent, który odbył się w Katowicach. Film znalazł się w sekcji „Middle East Spectrum”, poświęconej najnowszemu kinu Bliskiego Wschodu.
W epoce ciągle rozgrywających się na oczach całego świata rewolucji w poszczególnych krajach arabskich „Microphone” znakomicie oddaje wiele uniwersalnych, ponadnarodowych problemów. W odniesieniu do wydarzeń toczących się krajach takich jak Iran, Tunezja czy Egipt utarło się określenie „rewolucji młodzieżowych”. I chociaż pojęcie to wiąże się źródłowo ze zdarzeniami, jakie miały miejsce w Egipcie w latach 50. XX w., to nadal jest ono aktualne w opisywaniu panujących w regionie nastojów. Wydaje się, że młodzi ludzie w krajach arabskich poszukują samookreślenia tak samo intensywnie, jak filmowi mieszkańcy Aleksandrii – słonecznego miasta na północ od Kairu – walczą ze zniechęceniem i rezygnacją za pomocą muzyki.
Już sam tytułowy mikrofon został w filmie ukazany jako przedmiot ze wszech miar zaangażowany w politykę. Z jednej strony jest on elementem sloganu wyborczego jednego z egipskich polityków. Przestrzeń miasta zostaje zdominowana przez ten polityczny emblemat pojawiający się co krok na wytartych i zniszczonych plakatach, które nie spełniają już nawet swojego celu – kampania wyborcza dawno dobiegła końca. Wobec tej długowieczności wyborczych plakatów i innych rekwizytów politycznej gry nowego znaczenia nabiera zachowanie, które w innych warunkach miałoby negatywny wydźwięk. Zrywanie, niszczenie czy wykorzystywanie w sposób niezgodny z przeznaczeniem elementów, które niejako wrosły w przestrzeń miasta, nie jest już wyrazem walki politycznej czy po prostu braku poszanowania dla wolności wyborów. Plakat, będący teraz własnością niczyją, może zostać swobodnie „zbezczeszczony” przez jednego z głównych bohaterów filmu, który prowadzi przy ulicy niewielkie, w dużej mierze swobodnie zaimprowizowane (wszystkie przedmioty pochodzą z kradzieży) stoisko z kasetami magnetofonowymi. Wyborczy plakat posłuży mu jako własny afisz reklamowy udekorowany sznurem kolorowych, świątecznych lampek, a po uszkodzeniu zostanie troskliwie naprawiony przez zastosowanie wyszukanych form kolażu (w miejscu wypalonej przez lampki dziury handlarz przykleja postaci z plakatu ciemne okulary wycięte z gazety).
Z drugiej strony mikrofon to podstawowe narzędzie pracy wielu muzyków. Ponieważ urządzenie to symbolizuje możliwość dotarcia z przekazem do ogromnej ilości odbiorców, staje się ono w codziennych zmaganiach młodych, zaczynających dopiero karierę artystów przedmiotem najbardziej pożądanym. W filmie ukazane zostaje środowisko niezależnych zespołów muzycznych działających na terenie Aleksandrii. Pojawia się tutaj całe spektrum gatunków: od metalu i rock’n’rolla do hip-hopu. Nie ma jednak w świecie przedstawionym w filmie miejsca na spory między artystami. W środowisku muzycznym panuje powszechna zgoda, ponieważ wszystkim przyświeca to samo pragnienie uzyskania możliwości publicznej wypowiedzi, szansy dania koncertu dla dużej widowni. Początkowo zmagania artystów koncentrują się na udziale w oficjalnym, organizowanym przez państwową instytucję wspierającą młodych twórców konkursie, w którym główną nagrodą jest udział w koncercie oraz wysoka nagroda pieniężna. To właśnie w momencie zderzenia młodych artystów z tym „aparatem władzy” poznajemy naszego głównego przewodnika po muzycznym undergroundzie Aleksandrii. Emigrant Khaled spędził kilka lat w USA, powraca jednak do kraju i jako niepoprawny idealista stara się zrobić wszystko, aby zrealizować marzenia młodych egipskich muzyków. To właśnie z nim poznajemy miasto pełne młodych ludzi rapujących na ulicach, dziewczyn grających rock’n’rolla, grafficiarzy, skate’ów i początkujących filmowców.
Kiedy Khaled kupuje od przypadkowego sprzedawcy stary mikrofon, zmienia się jego sposób działania, polegający dotąd jedynie na wspieraniu udziału każdego z artystów w oficjalnym konkursie. Wejście w posiadanie magicznego przedmiotu, w pewien sposób gwarantującego wolność i swobodę wypowiedzi, jest momentem, w którym główny bohater przestaje biernie przyglądać się muzycznym podziemiom Aleksandrii. Od tej chwili zaczyna działać – kupuje pomieszczenie, które ma posłużyć jako miejsce spotkań artystów, formułuje wnioski do władz o różnego rodzaju dofinansowania czy też po prostu – na własną rękę i dość spontanicznie – stara się zorganizować własny koncert.
„Microphone” jest momentami niezwykle wzruszającą opowieścią o poszukiwaniu siebie. Znalazło się w nim miejsce na przedstawienie niezwykle intymnych relacji syna z ojcem, na podjęcie tematu konsekwencji, jakie niesie dla dwojga kochających się osób rozstanie, na opowiedzenie w niezwykle subtelny sposób o marzeniach młodych ludzi i kształtujących się pomiędzy rówieśnikami często niezwykle skomplikowanych relacjach. Głównego celu bohaterom nie udaje się w zasadzie zrealizować – niezależni artyści z powodów w dużej mierze politycznych, ale także religijnych, nie mogą dać koncertu (przypadkowo wybrana kawiarnia okazuje się sąsiadować z meczetem, gdzie regularnie odbywają się modlitwy). Zakończenie filmu nie pozostawia jednak młodych artystów bez nadziei na urzeczywistnienie sowich marzeń. O ile bowiem ich starania o tytułowy mikrofon nie realizują się w przestrzeni filmu, o tyle w spojrzeniu na dzieło z poziomu festiwalowego widza łatwo dostrzec nadzieję na inny happy end.
To właśnie film jest szansą dla aleksandryjskich muzyków. Pojawiający się w „Microphone” motyw początkujących filmowców, którzy realizują właśnie pracę dyplomową, będącą opowieścią o niezależnych muzykach, upoważnia nas do takiego odczytania dzieła Abdalli. Tytułowy mikrofon jest przecież również nieodłącznym elementem sprzętu filmowego. To właśnie dzięki tym narzędziom egipscy artyści docierają do o wiele większej publiczności niż podczas konkursowych koncertów. Warto jedynie wspomnieć, że film Abdalli pokazywany był w Toronto, Londynie i na innych festiwalach filmowych. Zatem może nie tytułowy mikrofon, ale kamera staje się narzędziem wolności wypowiedzi artystycznej…
W epoce ciągle rozgrywających się na oczach całego świata rewolucji w poszczególnych krajach arabskich „Microphone” znakomicie oddaje wiele uniwersalnych, ponadnarodowych problemów. W odniesieniu do wydarzeń toczących się krajach takich jak Iran, Tunezja czy Egipt utarło się określenie „rewolucji młodzieżowych”. I chociaż pojęcie to wiąże się źródłowo ze zdarzeniami, jakie miały miejsce w Egipcie w latach 50. XX w., to nadal jest ono aktualne w opisywaniu panujących w regionie nastojów. Wydaje się, że młodzi ludzie w krajach arabskich poszukują samookreślenia tak samo intensywnie, jak filmowi mieszkańcy Aleksandrii – słonecznego miasta na północ od Kairu – walczą ze zniechęceniem i rezygnacją za pomocą muzyki.
Już sam tytułowy mikrofon został w filmie ukazany jako przedmiot ze wszech miar zaangażowany w politykę. Z jednej strony jest on elementem sloganu wyborczego jednego z egipskich polityków. Przestrzeń miasta zostaje zdominowana przez ten polityczny emblemat pojawiający się co krok na wytartych i zniszczonych plakatach, które nie spełniają już nawet swojego celu – kampania wyborcza dawno dobiegła końca. Wobec tej długowieczności wyborczych plakatów i innych rekwizytów politycznej gry nowego znaczenia nabiera zachowanie, które w innych warunkach miałoby negatywny wydźwięk. Zrywanie, niszczenie czy wykorzystywanie w sposób niezgodny z przeznaczeniem elementów, które niejako wrosły w przestrzeń miasta, nie jest już wyrazem walki politycznej czy po prostu braku poszanowania dla wolności wyborów. Plakat, będący teraz własnością niczyją, może zostać swobodnie „zbezczeszczony” przez jednego z głównych bohaterów filmu, który prowadzi przy ulicy niewielkie, w dużej mierze swobodnie zaimprowizowane (wszystkie przedmioty pochodzą z kradzieży) stoisko z kasetami magnetofonowymi. Wyborczy plakat posłuży mu jako własny afisz reklamowy udekorowany sznurem kolorowych, świątecznych lampek, a po uszkodzeniu zostanie troskliwie naprawiony przez zastosowanie wyszukanych form kolażu (w miejscu wypalonej przez lampki dziury handlarz przykleja postaci z plakatu ciemne okulary wycięte z gazety).
Z drugiej strony mikrofon to podstawowe narzędzie pracy wielu muzyków. Ponieważ urządzenie to symbolizuje możliwość dotarcia z przekazem do ogromnej ilości odbiorców, staje się ono w codziennych zmaganiach młodych, zaczynających dopiero karierę artystów przedmiotem najbardziej pożądanym. W filmie ukazane zostaje środowisko niezależnych zespołów muzycznych działających na terenie Aleksandrii. Pojawia się tutaj całe spektrum gatunków: od metalu i rock’n’rolla do hip-hopu. Nie ma jednak w świecie przedstawionym w filmie miejsca na spory między artystami. W środowisku muzycznym panuje powszechna zgoda, ponieważ wszystkim przyświeca to samo pragnienie uzyskania możliwości publicznej wypowiedzi, szansy dania koncertu dla dużej widowni. Początkowo zmagania artystów koncentrują się na udziale w oficjalnym, organizowanym przez państwową instytucję wspierającą młodych twórców konkursie, w którym główną nagrodą jest udział w koncercie oraz wysoka nagroda pieniężna. To właśnie w momencie zderzenia młodych artystów z tym „aparatem władzy” poznajemy naszego głównego przewodnika po muzycznym undergroundzie Aleksandrii. Emigrant Khaled spędził kilka lat w USA, powraca jednak do kraju i jako niepoprawny idealista stara się zrobić wszystko, aby zrealizować marzenia młodych egipskich muzyków. To właśnie z nim poznajemy miasto pełne młodych ludzi rapujących na ulicach, dziewczyn grających rock’n’rolla, grafficiarzy, skate’ów i początkujących filmowców.
Kiedy Khaled kupuje od przypadkowego sprzedawcy stary mikrofon, zmienia się jego sposób działania, polegający dotąd jedynie na wspieraniu udziału każdego z artystów w oficjalnym konkursie. Wejście w posiadanie magicznego przedmiotu, w pewien sposób gwarantującego wolność i swobodę wypowiedzi, jest momentem, w którym główny bohater przestaje biernie przyglądać się muzycznym podziemiom Aleksandrii. Od tej chwili zaczyna działać – kupuje pomieszczenie, które ma posłużyć jako miejsce spotkań artystów, formułuje wnioski do władz o różnego rodzaju dofinansowania czy też po prostu – na własną rękę i dość spontanicznie – stara się zorganizować własny koncert.
„Microphone” jest momentami niezwykle wzruszającą opowieścią o poszukiwaniu siebie. Znalazło się w nim miejsce na przedstawienie niezwykle intymnych relacji syna z ojcem, na podjęcie tematu konsekwencji, jakie niesie dla dwojga kochających się osób rozstanie, na opowiedzenie w niezwykle subtelny sposób o marzeniach młodych ludzi i kształtujących się pomiędzy rówieśnikami często niezwykle skomplikowanych relacjach. Głównego celu bohaterom nie udaje się w zasadzie zrealizować – niezależni artyści z powodów w dużej mierze politycznych, ale także religijnych, nie mogą dać koncertu (przypadkowo wybrana kawiarnia okazuje się sąsiadować z meczetem, gdzie regularnie odbywają się modlitwy). Zakończenie filmu nie pozostawia jednak młodych artystów bez nadziei na urzeczywistnienie sowich marzeń. O ile bowiem ich starania o tytułowy mikrofon nie realizują się w przestrzeni filmu, o tyle w spojrzeniu na dzieło z poziomu festiwalowego widza łatwo dostrzec nadzieję na inny happy end.
To właśnie film jest szansą dla aleksandryjskich muzyków. Pojawiający się w „Microphone” motyw początkujących filmowców, którzy realizują właśnie pracę dyplomową, będącą opowieścią o niezależnych muzykach, upoważnia nas do takiego odczytania dzieła Abdalli. Tytułowy mikrofon jest przecież również nieodłącznym elementem sprzętu filmowego. To właśnie dzięki tym narzędziom egipscy artyści docierają do o wiele większej publiczności niż podczas konkursowych koncertów. Warto jedynie wspomnieć, że film Abdalli pokazywany był w Toronto, Londynie i na innych festiwalach filmowych. Zatem może nie tytułowy mikrofon, ale kamera staje się narzędziem wolności wypowiedzi artystycznej…
„Microphone”. Scen. i reż.: Ahmad Abdalla. Obsada: Khaled Abol Naga, Menna Shalabi, Yousra El Lozy, Hany Adel. Gatunek: film muzyczny / komediodramat. Produkcja: Egipt 2010, 120 min.
Zadanie dofinansowane ze środków budżetu Województwa Śląskiego. Zrealizowano przy wsparciu Fundacji Otwarty Kod Kultury. |
![]() |
![]() |