ISSN 2658-1086
KOCHAĆ - JAK TO TRUDNO NAPISAĆ (BELL HOOKS: 'WSZYSTKO O MIŁOŚCI. NOWE WIZJE')
APETYT NA ZMIANĘ (GEORGE MONBIOT: 'REGENESIS. JAK WYŻYWIĆ ŚWIAT NIE POŻERAJĄC PLANETY')
FILOZOFIA CZYNU ('FILOKALIA, TOM 1')
W ŚWIECIE ANTYCZNYCH PRZEMIAN (ANTONINOS LIBERALIS: 'METAMORFOZY')
W ŚWIECIE ANTYCZNYCH PRZEMIAN (ANTONINOS LIBERALIS: 'METAMORFOZY')
A
A
A
Historie starożytnych bogów, ich natura, charakter czy wygląd od wielu wieków pozostają przedmiotem badawczych dyskusji i rozważań. Fakt, że mogli oni przyjmować wielorakie kształty i postaci, po dziś dzień wykorzystywany jest we współczesnych interpretacjach mitów. Ich różnorodność określano w literaturze greckiej terminami: aiolomorfoi (‘odmiennokształtni’); poikilomorfos (‘różnokształtna’, o Tyche) czy polymorfos (‘wielokształtna’). Ostatnim ze wspomnianych epitetów charakteryzowana była Hekate, która zgodnie z tradycją antyczną mogła przyjmować nawet 28 postaci. Były to formy: krowy, sępa, byka, skarabeusza, sokoła, kraba, suki, węża, wilka, koźlęcia, klaczy, żmii, kozy, pawiana, capa, kotki, lamparta czy ryjówki. Ponadto przyjmować mogła kształt polimorficzny oraz łani, dziewczyny, dziecka, pochodni, błyskawicy, wieńca, laski herolda i klucza (zob. Żybert 2023: 6). Należy zauważyć, że jednym z najbardziej nieokreślonych i niejednoznacznych bogów był Dionizos. Wyobrażano go jako byka i człowieka, ubranego w kobiecy peplos i wysokie koturny. Fakt, iż reprezentował zarówno sferę ludzką, jak i zwierzęcą, a ponadto kobiecą i męską, wpływał na optymalizację jego boskiego charakteru (zob. Żybert 2023: 5), ukazywanego wielokrotnie w interpretowanych przez twórców późniejszych epok mitach. Ich nośność, podobnie jak zawarte w nich intrygujące i nietuzinkowe treści, dają twórcom wiele możliwości opowiedzenia (lub przedstawienia w sztuce w formie m.in. obrazu czy rzeźby) ich po raz kolejny.
Tradycja mitów pisanych prozą sięga VI i V wieku p.n.e. i wiąże się z tradycją kronikarzy zamieszkujących głównie tereny jońskie (znanych jako logografowie) i wywodzących się z Aten attydografów (zob. Żybert 2023: 21). Jednym z autorów antycznych, dzięki któremu możemy poznać historie transformacji bytów boskich, ludzkich, zwierzęcych oraz nieożywionych, jest Antoninos Liberalis. Przekładu jego dzieła, znanego jako „Transformationum congeries”, które zachowało się w jednej kopii w rękopisie Palatinus Graecus 398, datowanym na drugą połowę IX w. n.e. i przechowywanym obecnie w bibliotece w Heidelbergu (zob. Żybert 2023: 31), podjęła się Emilia Żybert. Doskonale opracowane polskie tłumaczenie, opatrzone bogatym komentarzem, zachęcać może do lektury nie tylko znawców i pasjonatów antycznej literatury, lecz także wszystkich, którzy chcą poznać tajniki starożytnych metamorfoz i dowiedzieć się, jak działał wspomniany literacki mechanizm, o którym Żybert pisze: „Bogowie greccy potrafili metamorfować stale lub zgodnie z potrzebą chwili, lecz ich przemiany miały różne przyczyny. Niekiedy powodowały nimi względy erotyczne czy strach, a oprócz chęci niesienia pomocy ludziom pragnęli też czasem wystawić na próbę ich uczciwość. Dlatego metamorfozę bogów niemal zawsze wywoływał kontakt albo konfrontacja z innym bogiem lub człowiekiem” (Żybert 2023: 8).
Ważne miejsce w tradycji mitologicznych metamorfoz zajmują historie zachowane w twórczości Owidiusza. Jego opus magnum, jakim są „Metamorfozy”, na długie lata wpisało się w kanon najważniejszych lektur na studiach klasycznych. Wielokrotnie reinterpretowane, naśladowane przez innych pisarzy, przedstawiane w nowych odsłonach zyskało wielu czytelników. Wśród nich mogło jednak zabraknąć Liberalisa, który – choć stworzył swoje dzieło około dwieście lat po Sulmończyku – korzystał przede wszystkim (a może nawet wyłącznie) ze źródeł greckich (zob. Żybert 2023: 28). Wśród nich warto wspomnieć chociażby „Przeistoczenia” Nikandra z Kolofonu, a także prace Antygona z Karystos, Hezjoda, Simiasa z Rodos czy Apolloniosa z Rodos (zob. Żybert 2023: 30). Bohaterami opowieści Antoninosa Liberalisa są m.in. Hieraks, przemieniony przez rozgniewanego Posejdona w sokoła (z człowieka sprawiedliwego, wybitnego i chętnego do pomocy przeobrażony został w ptaka najbardziej znienawidzonego przez inne ptaki i stanowiącego poważne zagrożenie w swoim środowisku); Perifas, któremu ludzie oddawali cześć niczym Zeusowi, za co został przez Apollona przemieniony w orła (zob. s. 49) czy Askalabos, który za wyśmiewanie się ze spragnionej Demeter za jej sprawą stał się gekonem spędzającym życie w pobliżu kanałów (zob. s. 64). Nie zabrakło ponadto historii metamorfoz Smyrny, Kyknosa, Ojnoe i wielu innych.
Lekturę interesujących historii, wraz z komentarzem pozwalającym na optymalne ich zrozumienie i poszerzenie wiedzy w zakresie tradycji antycznej, polecam z pełnym przekonaniem. Jest to doskonała propozycja dla współczesnego czytelnika, chcącego przenieść się w wyobraźni do pełnego nagłych zwrotów akcji, skomplikowanych życiowych losów i oryginalnych postaci świata antycznych mitów, w którym targani różnorodnymi emocjami bogowie sprzyjają ludziom i ich decyzjom lub karzą ich za najmniejsze nawet przewinienia.
LITERATURA:
Żybert E.: „Wstęp”. W: Antoninos Liberalis: „Metamorfozy”. Przeł. i oprac. E. Żybert. Wrocław 2023.
Tradycja mitów pisanych prozą sięga VI i V wieku p.n.e. i wiąże się z tradycją kronikarzy zamieszkujących głównie tereny jońskie (znanych jako logografowie) i wywodzących się z Aten attydografów (zob. Żybert 2023: 21). Jednym z autorów antycznych, dzięki któremu możemy poznać historie transformacji bytów boskich, ludzkich, zwierzęcych oraz nieożywionych, jest Antoninos Liberalis. Przekładu jego dzieła, znanego jako „Transformationum congeries”, które zachowało się w jednej kopii w rękopisie Palatinus Graecus 398, datowanym na drugą połowę IX w. n.e. i przechowywanym obecnie w bibliotece w Heidelbergu (zob. Żybert 2023: 31), podjęła się Emilia Żybert. Doskonale opracowane polskie tłumaczenie, opatrzone bogatym komentarzem, zachęcać może do lektury nie tylko znawców i pasjonatów antycznej literatury, lecz także wszystkich, którzy chcą poznać tajniki starożytnych metamorfoz i dowiedzieć się, jak działał wspomniany literacki mechanizm, o którym Żybert pisze: „Bogowie greccy potrafili metamorfować stale lub zgodnie z potrzebą chwili, lecz ich przemiany miały różne przyczyny. Niekiedy powodowały nimi względy erotyczne czy strach, a oprócz chęci niesienia pomocy ludziom pragnęli też czasem wystawić na próbę ich uczciwość. Dlatego metamorfozę bogów niemal zawsze wywoływał kontakt albo konfrontacja z innym bogiem lub człowiekiem” (Żybert 2023: 8).
Ważne miejsce w tradycji mitologicznych metamorfoz zajmują historie zachowane w twórczości Owidiusza. Jego opus magnum, jakim są „Metamorfozy”, na długie lata wpisało się w kanon najważniejszych lektur na studiach klasycznych. Wielokrotnie reinterpretowane, naśladowane przez innych pisarzy, przedstawiane w nowych odsłonach zyskało wielu czytelników. Wśród nich mogło jednak zabraknąć Liberalisa, który – choć stworzył swoje dzieło około dwieście lat po Sulmończyku – korzystał przede wszystkim (a może nawet wyłącznie) ze źródeł greckich (zob. Żybert 2023: 28). Wśród nich warto wspomnieć chociażby „Przeistoczenia” Nikandra z Kolofonu, a także prace Antygona z Karystos, Hezjoda, Simiasa z Rodos czy Apolloniosa z Rodos (zob. Żybert 2023: 30). Bohaterami opowieści Antoninosa Liberalisa są m.in. Hieraks, przemieniony przez rozgniewanego Posejdona w sokoła (z człowieka sprawiedliwego, wybitnego i chętnego do pomocy przeobrażony został w ptaka najbardziej znienawidzonego przez inne ptaki i stanowiącego poważne zagrożenie w swoim środowisku); Perifas, któremu ludzie oddawali cześć niczym Zeusowi, za co został przez Apollona przemieniony w orła (zob. s. 49) czy Askalabos, który za wyśmiewanie się ze spragnionej Demeter za jej sprawą stał się gekonem spędzającym życie w pobliżu kanałów (zob. s. 64). Nie zabrakło ponadto historii metamorfoz Smyrny, Kyknosa, Ojnoe i wielu innych.
Lekturę interesujących historii, wraz z komentarzem pozwalającym na optymalne ich zrozumienie i poszerzenie wiedzy w zakresie tradycji antycznej, polecam z pełnym przekonaniem. Jest to doskonała propozycja dla współczesnego czytelnika, chcącego przenieść się w wyobraźni do pełnego nagłych zwrotów akcji, skomplikowanych życiowych losów i oryginalnych postaci świata antycznych mitów, w którym targani różnorodnymi emocjami bogowie sprzyjają ludziom i ich decyzjom lub karzą ich za najmniejsze nawet przewinienia.
LITERATURA:
Żybert E.: „Wstęp”. W: Antoninos Liberalis: „Metamorfozy”. Przeł. i oprac. E. Żybert. Wrocław 2023.
Antoninos Liberalis: „Metamorfozy”. Przeł. i oprac. Emilia Żybert. Oficyna Wydawnicza ATUT. Wrocław 2023 [seria: Bibliotheca Curiosa].
| Zadanie dofinansowane ze środków budżetu Województwa Śląskiego. Zrealizowano przy wsparciu Fundacji Otwarty Kod Kultury. |
 |
 |