ISSN 2658-1086
KOCHAĆ - JAK TO TRUDNO NAPISAĆ (BELL HOOKS: 'WSZYSTKO O MIŁOŚCI. NOWE WIZJE')
APETYT NA ZMIANĘ (GEORGE MONBIOT: 'REGENESIS. JAK WYŻYWIĆ ŚWIAT NIE POŻERAJĄC PLANETY')
FILOZOFIA CZYNU ('FILOKALIA, TOM 1')
W ŚWIECIE ANTYCZNYCH PRZEMIAN (ANTONINOS LIBERALIS: 'METAMORFOZY')
W CO WIERZĄ FESTIWALOWICZE? ('UWIERZ W FESTIWAL. AKSJONORMATYWNE WYMIARY WSPÓŁCZESNYCH FESTIWALI MUZYCZNYCH W POLSCE')
A
A
A
W latach 2019-2021 siedmioosobowy zespół badaczek i badaczy reprezentujących kilka ośrodków akademickich i kilka dyscyplin naukowych (antropologia kulturowa, kulturoznawstwo) pod kierownictwem Waldemara Kuligowskiego wziął udział w kilku polskich festiwalach muzycznych. Działania te były elementem projektu badawczego „Festiwalizacja wartości. Wymiary współczesnych festiwali muzycznych w Polsce”, którego podstawowy cel, zgodnie z tytułem, wiązał się z analizą idei, strategii i sposobów myślenia organizatorów i uczestników wspomnianych wydarzeń muzycznych. Wydana przez Instytut Wydawniczy Książka i Prasa publikacja „Uwierz w festiwal” jest zwieńczeniem tego projektu.
Jak można przeczytać we wstępie, wybór konkretnych imprez naukowcy oparli na czterech zasadniczych kryteriach. Pierwszym z nich było zróżnicowanie aksjonormatywne. Mamy więc m.in. wydarzenia takie jak Festiwal Piosenki Niezłomnej i Niepodległej o profilu patriotycznym, Festiwal Muzyki Etnicznej „Korzenie Europy” promujący folklor jako źródło tożsamości regionalnej i narodowej czy Rock na Bagnie, traktowany jako „najważniejsza w Polsce arena dla tzw. tradycyjnego punk rocka” (s. 9). Drugim czynnikiem, według którego wybrano wydarzenia do analiz, było zróżnicowanie geograficzne. Wzięto pod uwagę zarówno widowiska organizowane w metropoliach, średniej wielkości miasteczkach, a także wsiach. Zróżnicowanie demograficzne poszczególnych miejscowości organizatorskich stało się trzecim czynnikiem, a kolejnym było założenie, że badany festiwal musi mieć przynajmniej kilkuletnią historię i trwać dłużej niż jeden dzień. W związku z tym, oprócz wyżej wymienionych imprez przeanalizowano również festiwal Ostróda Reggae Festival, Pieśń Naszych Korzeni (w Jarosławiu), Pannonica (w Barcicach) i Jazz nad Odrą. Dodatkowe badania przeprowadzone zostały także podczas festiwalu Soundedit i Pol’and’Rock Festival. Rezultatem działań zespołu jest niezwykle szeroki wachlarz materiałów terenowych: ponad 400 ankiet, 60 wywiadów, prawie 150 rysunków wykonanych przez publiczność oraz ogromna liczba materiałów wizualnych i dźwiękowych. Na ich podstawie sześcioro badaczy i badaczek stworzyło siedem rozdziałów opisujących szereg zjawisk związanych z aksjonormatywnością polskich festiwali muzycznych.
Publikację otwierają dwa rozdziały autorstwa Waldemara Kuligowskiego, które nie tylko doprecyzowują obszary zainteresowań i pola badawcze zespołu, ale wprowadzają także czytelniczki i czytelników w historię badań nad zjawiskiem festiwalowości. W pierwszym ze wspomnianych tekstów autor, odwołując się do wielu klasycznych koncepcji z różnych dyscyplin naukowych, formułuje dwie grupy wniosków odnoszących się do akademickiego spojrzenia na fenomen festiwali. Przede wszystkim podkreśla transdyscyplinarność w pojmowaniu znaczenia omawianego zjawiska. Badacze, choć „podejmują tematykę czasu, przestrzeni oraz uczestników festiwali, to czynią to z odmiennych punktów widzenia i w ramach inaczej zdefiniowanych celów” (s. 34). Kuligowski przekonuje ponadto, że bez względu na rodzaj festiwalu, przy jego analizie warto testować takie kategorie jak „wrzenie, zbiorowe oszołomienie, paroksyzm, odnowienie, communitas, liminalność, widowisko, antystruktura, widowisko, performatywność, karnawalizacja, świat na opak” (s. 34). Choć z całą pewnością wspomniane kategorie nie będą pasować do wszystkich wydarzeń i nie będą w pełni efektywne przy każdym badanym zjawisku, to ich szerokie zastosowanie pozwala na szersze spojrzenie na fenomen festiwali muzycznych.
W drugim rozdziale Kuligowski analizuje strategie i tryby odwoływania się przez omawiane wydarzenia do konkretnych zbiorów norm i wartości. Zostaje tu także dookreślone tytułowe pojęcie aksjonormatywności, które można rozumieć jako „kombinację zestandaryzowanych ocen i normatywnie regulowanych działań, które stanowią esencję każdego wzorca kulturowego” (s. 42). Aby przeanalizować aksjonormatywne wymiary współczesnych polskich festiwali muzycznych, bada on strategie organizatorów, którzy w trakcie trwania projektu komunikowali zespołowi, jakie wartości przyświecały im przy tworzeniu koncepcji produkowanych przez nich wydarzeń muzycznych. Ponadto, Kuligowski analizuje festiwalowe strony internetowe, ikonosferę imprez, programy wydarzeń towarzyszących głównym atrakcjom, a także praktyki uczestników. Badacz udowadnia, że dla 92% ankietowanych festiwale są „wehikułami promującymi określone wartości” (s.57), a najważniejsze idee przenosić się mogą w każdym elemencie imprezy – zarówno jeżeli chodzi o logotyp, miejsce wydarzenia, czy nawet pozornie nic nieznaczące praktyki festiwalowiczów, takie jak ubiór lub fryzury. Badania zespołu Kuligowskiego dowiodły również, że najczęstszymi motywami udziału w festiwalach muzycznych są dla ich uczestników właśnie takie elementy, które wiążą się poniekąd ze wspólnymi festiwalowymi wartościami. A są to: przyjazna atmosfera, klimat, spotkania ze znajomymi i atmosfera (zob. s. 56).
W tej grupie pojawia się także „poczucie wolności” (s. 79), na które wskazuje w kolejnym rozdziale Aleksy Szymkiewicz. Autor przekonuje, że choć festiwale muzyczne są przede wszystkim od muzyki, to nie ona jest dla uczestników tych wydarzeń najważniejsza. Festiwalowicze chcą „oderwania się od sztampowej codzienności i stworzenia czasowej wspólnoty, która funkcjonuje odmienny sposób, wytwarzając efemeryczną aurę, dzięki której na parę dni wszyscy są otwarci tolerancyjni i wolni” (s 67). W ramach powstających przy analizowanych wydarzeniach społeczności tworzą się zatem „przenośne” (s. 79) wspólnoty, których uczestnicy mogą czuć się bezpiecznie spędzając miły, satysfakcjonujący czas w grupie ludzi wyznających podobne wartości. Zróżnicowanie aksjologiczne i estetyczne poszczególnych powstających na rynku wydarzeń wymaga od partycypantów świadomych wyborów, przez co rzadko się zdarza, by na danej imprezie znalazł się przypadkowo ktoś, kto zupełnie nie pasuje do festiwalowej rodziny.
Rozpoznania z tekstu Szymkiewicza rozwija niejako Bogna Kociołowicz-Wiśniewska w kolejnym rozdziale. Badaczka analizuje bowiem społeczności festiwali muzycznych przez pryzmat wartości subkulturowych i dochodzi do konkluzji, że najważniejszym festiwalom o rodowodzie subkulturowym „niewiele może zagrozić, o ile ich rozwój postępuje zgodnie z ewolucją subkultur, do których przynależą ich uczestnicy” (s. 103). Naturalne jest bowiem, że imprezy, które kiedyś były niszowe, żeby przetrwać w XXI wieku, muszą się komercjalizować i otwierać na mniej radykalną widownię. Żeby nie powtórzyć losów Festiwalu w Jarocinie i nie stracić swoich pierwotnych fanów (reprezentujących tradycyjne podejście do subkulturowości), festiwale takie jak Ostróda Reggae Festival czy Rock na Bagnie muszą w bardzo przemyślany i racjonalny sposób prowadzić politykę aksjonormatywną – z jednej strony szanować subkulturowe proweniencje, a z drugiej nie zamykać się na nową, młodą publiczność.
W kolejnym rozdziale Natalia Nowińska-Antoniewicz przedstawia strategie przyjmowane zarówno przez organizatorów, jak i publiczność polskich festiwali muzycznych w radzeniu sobie z nieoczekiwanymi realiami pandemii koronawirusa w latach 2020-2021. Ten trudny okres wydaje się szczególnie ciekawy w ramach tematu badań zespołu Kuligowskiego. Był on przecież próbą lojalności wobec organizatorów – wystawiał na próbę festiwalową wspólnotę wartości. Takim punktem zapalnym stały się przede wszystkim decyzje organizatorów uzależniające możliwość wzięcia udziału w imprezie od przedstawieniu certyfikatu szczepienia przeciw COVID-19. Dodatkowo, wziąwszy pod uwagę fakt, że to wcale nie muzyczny line-up, a kontakt z innymi ludźmi, jest dla uczestników festiwali najważniejszy – konieczność ograniczenia uczestników czy uciążliwy reżim sanitarny były tym bardziej bolesne. W tym świetle można nieco inaczej spojrzeć na łamanie obostrzeń czy mocne reakcje przeciwników pandemicznych innowacji.
Jednym z najjaśniejszych punktów omawianej książki jest dla mnie kolejny rozdział – „Czy porysuje pan ze mną? Praktyki art-based research w badaniach terenowych”. Lia Dostlieva opisuje w nim zarówno tytułowy proces badawczy, jak i jego efekty podczas przeprowadzonych przez siebie działań ABR (praktyki badawcze oparte na sztuce) w ramach projektu. Ukraińska artystka-antropolożka zapraszała do udziału w badaniu uczestników festiwalu, prosząc ich o namalowanie na kartce papieru czegoś, co kojarzy się im z tym wydarzeniem, lub tego, co w ramach tej imprezy jest dla nich najważniejsze. Powstały zatem alternatywne plakaty poszczególnych festiwali, które w swoim tekście badaczka omówiła, wyciągając nader interesujące wnioski (niektóre z obrazów zostały także przedrukowane). Dostlieva wymienia szereg zaskoczeń, m.in. takie, że „na Festiwalu Piosenki patriotycznej w ogóle nie pojawił się wątek katolicki, ale narysowano tak dużo serduszek, jak nigdzie indziej; (…) na festiwalu muzyki punkrockowej pojawił się wątek żydowski” (s. 158), a na festiwalu muzyki etnicznej wyraźnie pojawił się wątek spożywania alkoholu – w przeciwieństwie do prac powstałych na festiwalu muzyki punkowej, mimo powszechnej obecności napojów wyskokowych. Choć, jak sama badaczka przyznaje, ABR ma swoje ograniczenia, to z pewnością może być bardzo interesującym wglądem w psychikę, emocje i światopogląd osób badanych.
Ostatni rozdział – największy objętościowo – proponuje „spojrzenie na festiwale muzyczne i ich wymiar aksjonormatywny z perspektywy humanistycznej nauk o organizacji” (s. 177). Autor tekstu, Marcin Poprawski, w ramach badań przeprowadził indywidualne wywiady, które posłużyły mu do zbudowania naprawdę interesującego tekstu opisującego, jak trudnymi i wielowymiarowymi (w sensie organizacyjnym) przedsięwzięciami są festiwale muzyczne. Pierwszą z grup, z którą rozmawiał, byli organizatorzy i uczestnicy festiwali muzycznych, natomiast drugą stanowili eksperci, dziennikarze, obserwatorzy polskiej sceny festiwalowej i doświadczenie managerowie muzyczni. Szczególnie interesująca jest ta część artykułu, w której Poprawski zbiera kilkanaście przykładów kategorii, które „wynikają z zestawienia wypowiedzi charakteryzujących odrębność festiwalu jako szczególnej praktyki zorganizowanej dla potrzeb publiczności, artystów i menedżerów festiwali” (s. 178). Mamy więc nader interesujący zestaw pojęć-metafor, ukazujących różne oblicza wydarzeń muzycznych z perspektywy organizacyjnej: festiwal jako alternatywny świat, festiwal jako wycieczka na koniec świata oraz forma wakacji, festiwal jako przestrzeń do poznania nowych osób czy festiwal jako sąsiednie pokoje w jednym mieszkaniu. W drugiej części badacz zwraca także uwagę na komponent symboliczny w ramach kultur organizacyjnych – symbolikę czasu przy organizacji festiwalu (pojęcia rytmu i cyklu), heroizm organizacyjny (sensy związane z „byciem bohaterem w akcji doprowadzenia wydarzenia muzycznego do szczęśliwego końca” […] [s. 209]) czy zmagania organizatorów z pogodą (zaklinanie pogody). Podsumowując swoje rozpoznania, Poprawski zarysowuje jeszcze kilka arcyciekawych zagadnień, którymi warto się zająć w kolejnych badaniach nad kwestiami organizacyjnymi festiwali muzycznych. Wspomina m.in. o artefaktach organizacyjnych (opaskach na rękę, logotypach), wyglądzie scen, miasteczek festiwalowych, stref gastronomicznych i roli rytuałów organizacyjnych (odprawy, koncert finałowy, demontaż barierek).
„Uwierz w festiwal” to rzetelne, wielogłosowe i wieloaspektowe spojrzenie na bardzo istotną część współczesnej polskiej kultury. Publikacja nie jest obszerna, ale bardzo konkretna. Rozległe badania pozwoliły poszczególnym autorkom i autorom na zbudowanie zwartych, merytorycznych tekstów, które – co nieczęste w publikacjach naukowych – czyta się bardzo lekko. Jeżeli książka ta jest autorów i autorek wyznaniem wiary w nadzwyczajne znaczenie omawianych wydarzeń kulturalnych w pejzażu naszego życia społecznego – to ja to wyznanie kupuję. Jeżeli ma być natomiast zaproszeniem do dalszych przemyśleń, dyskusji, badań dotyczących świata polskich festiwali muzycznych (a o tym przekonują słowa wstępne) – to jest to zaproszenie, na które z pewnością niejedna osoba odpowie.
Jak można przeczytać we wstępie, wybór konkretnych imprez naukowcy oparli na czterech zasadniczych kryteriach. Pierwszym z nich było zróżnicowanie aksjonormatywne. Mamy więc m.in. wydarzenia takie jak Festiwal Piosenki Niezłomnej i Niepodległej o profilu patriotycznym, Festiwal Muzyki Etnicznej „Korzenie Europy” promujący folklor jako źródło tożsamości regionalnej i narodowej czy Rock na Bagnie, traktowany jako „najważniejsza w Polsce arena dla tzw. tradycyjnego punk rocka” (s. 9). Drugim czynnikiem, według którego wybrano wydarzenia do analiz, było zróżnicowanie geograficzne. Wzięto pod uwagę zarówno widowiska organizowane w metropoliach, średniej wielkości miasteczkach, a także wsiach. Zróżnicowanie demograficzne poszczególnych miejscowości organizatorskich stało się trzecim czynnikiem, a kolejnym było założenie, że badany festiwal musi mieć przynajmniej kilkuletnią historię i trwać dłużej niż jeden dzień. W związku z tym, oprócz wyżej wymienionych imprez przeanalizowano również festiwal Ostróda Reggae Festival, Pieśń Naszych Korzeni (w Jarosławiu), Pannonica (w Barcicach) i Jazz nad Odrą. Dodatkowe badania przeprowadzone zostały także podczas festiwalu Soundedit i Pol’and’Rock Festival. Rezultatem działań zespołu jest niezwykle szeroki wachlarz materiałów terenowych: ponad 400 ankiet, 60 wywiadów, prawie 150 rysunków wykonanych przez publiczność oraz ogromna liczba materiałów wizualnych i dźwiękowych. Na ich podstawie sześcioro badaczy i badaczek stworzyło siedem rozdziałów opisujących szereg zjawisk związanych z aksjonormatywnością polskich festiwali muzycznych.
Publikację otwierają dwa rozdziały autorstwa Waldemara Kuligowskiego, które nie tylko doprecyzowują obszary zainteresowań i pola badawcze zespołu, ale wprowadzają także czytelniczki i czytelników w historię badań nad zjawiskiem festiwalowości. W pierwszym ze wspomnianych tekstów autor, odwołując się do wielu klasycznych koncepcji z różnych dyscyplin naukowych, formułuje dwie grupy wniosków odnoszących się do akademickiego spojrzenia na fenomen festiwali. Przede wszystkim podkreśla transdyscyplinarność w pojmowaniu znaczenia omawianego zjawiska. Badacze, choć „podejmują tematykę czasu, przestrzeni oraz uczestników festiwali, to czynią to z odmiennych punktów widzenia i w ramach inaczej zdefiniowanych celów” (s. 34). Kuligowski przekonuje ponadto, że bez względu na rodzaj festiwalu, przy jego analizie warto testować takie kategorie jak „wrzenie, zbiorowe oszołomienie, paroksyzm, odnowienie, communitas, liminalność, widowisko, antystruktura, widowisko, performatywność, karnawalizacja, świat na opak” (s. 34). Choć z całą pewnością wspomniane kategorie nie będą pasować do wszystkich wydarzeń i nie będą w pełni efektywne przy każdym badanym zjawisku, to ich szerokie zastosowanie pozwala na szersze spojrzenie na fenomen festiwali muzycznych.
W drugim rozdziale Kuligowski analizuje strategie i tryby odwoływania się przez omawiane wydarzenia do konkretnych zbiorów norm i wartości. Zostaje tu także dookreślone tytułowe pojęcie aksjonormatywności, które można rozumieć jako „kombinację zestandaryzowanych ocen i normatywnie regulowanych działań, które stanowią esencję każdego wzorca kulturowego” (s. 42). Aby przeanalizować aksjonormatywne wymiary współczesnych polskich festiwali muzycznych, bada on strategie organizatorów, którzy w trakcie trwania projektu komunikowali zespołowi, jakie wartości przyświecały im przy tworzeniu koncepcji produkowanych przez nich wydarzeń muzycznych. Ponadto, Kuligowski analizuje festiwalowe strony internetowe, ikonosferę imprez, programy wydarzeń towarzyszących głównym atrakcjom, a także praktyki uczestników. Badacz udowadnia, że dla 92% ankietowanych festiwale są „wehikułami promującymi określone wartości” (s.57), a najważniejsze idee przenosić się mogą w każdym elemencie imprezy – zarówno jeżeli chodzi o logotyp, miejsce wydarzenia, czy nawet pozornie nic nieznaczące praktyki festiwalowiczów, takie jak ubiór lub fryzury. Badania zespołu Kuligowskiego dowiodły również, że najczęstszymi motywami udziału w festiwalach muzycznych są dla ich uczestników właśnie takie elementy, które wiążą się poniekąd ze wspólnymi festiwalowymi wartościami. A są to: przyjazna atmosfera, klimat, spotkania ze znajomymi i atmosfera (zob. s. 56).
W tej grupie pojawia się także „poczucie wolności” (s. 79), na które wskazuje w kolejnym rozdziale Aleksy Szymkiewicz. Autor przekonuje, że choć festiwale muzyczne są przede wszystkim od muzyki, to nie ona jest dla uczestników tych wydarzeń najważniejsza. Festiwalowicze chcą „oderwania się od sztampowej codzienności i stworzenia czasowej wspólnoty, która funkcjonuje odmienny sposób, wytwarzając efemeryczną aurę, dzięki której na parę dni wszyscy są otwarci tolerancyjni i wolni” (s 67). W ramach powstających przy analizowanych wydarzeniach społeczności tworzą się zatem „przenośne” (s. 79) wspólnoty, których uczestnicy mogą czuć się bezpiecznie spędzając miły, satysfakcjonujący czas w grupie ludzi wyznających podobne wartości. Zróżnicowanie aksjologiczne i estetyczne poszczególnych powstających na rynku wydarzeń wymaga od partycypantów świadomych wyborów, przez co rzadko się zdarza, by na danej imprezie znalazł się przypadkowo ktoś, kto zupełnie nie pasuje do festiwalowej rodziny.
Rozpoznania z tekstu Szymkiewicza rozwija niejako Bogna Kociołowicz-Wiśniewska w kolejnym rozdziale. Badaczka analizuje bowiem społeczności festiwali muzycznych przez pryzmat wartości subkulturowych i dochodzi do konkluzji, że najważniejszym festiwalom o rodowodzie subkulturowym „niewiele może zagrozić, o ile ich rozwój postępuje zgodnie z ewolucją subkultur, do których przynależą ich uczestnicy” (s. 103). Naturalne jest bowiem, że imprezy, które kiedyś były niszowe, żeby przetrwać w XXI wieku, muszą się komercjalizować i otwierać na mniej radykalną widownię. Żeby nie powtórzyć losów Festiwalu w Jarocinie i nie stracić swoich pierwotnych fanów (reprezentujących tradycyjne podejście do subkulturowości), festiwale takie jak Ostróda Reggae Festival czy Rock na Bagnie muszą w bardzo przemyślany i racjonalny sposób prowadzić politykę aksjonormatywną – z jednej strony szanować subkulturowe proweniencje, a z drugiej nie zamykać się na nową, młodą publiczność.
W kolejnym rozdziale Natalia Nowińska-Antoniewicz przedstawia strategie przyjmowane zarówno przez organizatorów, jak i publiczność polskich festiwali muzycznych w radzeniu sobie z nieoczekiwanymi realiami pandemii koronawirusa w latach 2020-2021. Ten trudny okres wydaje się szczególnie ciekawy w ramach tematu badań zespołu Kuligowskiego. Był on przecież próbą lojalności wobec organizatorów – wystawiał na próbę festiwalową wspólnotę wartości. Takim punktem zapalnym stały się przede wszystkim decyzje organizatorów uzależniające możliwość wzięcia udziału w imprezie od przedstawieniu certyfikatu szczepienia przeciw COVID-19. Dodatkowo, wziąwszy pod uwagę fakt, że to wcale nie muzyczny line-up, a kontakt z innymi ludźmi, jest dla uczestników festiwali najważniejszy – konieczność ograniczenia uczestników czy uciążliwy reżim sanitarny były tym bardziej bolesne. W tym świetle można nieco inaczej spojrzeć na łamanie obostrzeń czy mocne reakcje przeciwników pandemicznych innowacji.
Jednym z najjaśniejszych punktów omawianej książki jest dla mnie kolejny rozdział – „Czy porysuje pan ze mną? Praktyki art-based research w badaniach terenowych”. Lia Dostlieva opisuje w nim zarówno tytułowy proces badawczy, jak i jego efekty podczas przeprowadzonych przez siebie działań ABR (praktyki badawcze oparte na sztuce) w ramach projektu. Ukraińska artystka-antropolożka zapraszała do udziału w badaniu uczestników festiwalu, prosząc ich o namalowanie na kartce papieru czegoś, co kojarzy się im z tym wydarzeniem, lub tego, co w ramach tej imprezy jest dla nich najważniejsze. Powstały zatem alternatywne plakaty poszczególnych festiwali, które w swoim tekście badaczka omówiła, wyciągając nader interesujące wnioski (niektóre z obrazów zostały także przedrukowane). Dostlieva wymienia szereg zaskoczeń, m.in. takie, że „na Festiwalu Piosenki patriotycznej w ogóle nie pojawił się wątek katolicki, ale narysowano tak dużo serduszek, jak nigdzie indziej; (…) na festiwalu muzyki punkrockowej pojawił się wątek żydowski” (s. 158), a na festiwalu muzyki etnicznej wyraźnie pojawił się wątek spożywania alkoholu – w przeciwieństwie do prac powstałych na festiwalu muzyki punkowej, mimo powszechnej obecności napojów wyskokowych. Choć, jak sama badaczka przyznaje, ABR ma swoje ograniczenia, to z pewnością może być bardzo interesującym wglądem w psychikę, emocje i światopogląd osób badanych.
Ostatni rozdział – największy objętościowo – proponuje „spojrzenie na festiwale muzyczne i ich wymiar aksjonormatywny z perspektywy humanistycznej nauk o organizacji” (s. 177). Autor tekstu, Marcin Poprawski, w ramach badań przeprowadził indywidualne wywiady, które posłużyły mu do zbudowania naprawdę interesującego tekstu opisującego, jak trudnymi i wielowymiarowymi (w sensie organizacyjnym) przedsięwzięciami są festiwale muzyczne. Pierwszą z grup, z którą rozmawiał, byli organizatorzy i uczestnicy festiwali muzycznych, natomiast drugą stanowili eksperci, dziennikarze, obserwatorzy polskiej sceny festiwalowej i doświadczenie managerowie muzyczni. Szczególnie interesująca jest ta część artykułu, w której Poprawski zbiera kilkanaście przykładów kategorii, które „wynikają z zestawienia wypowiedzi charakteryzujących odrębność festiwalu jako szczególnej praktyki zorganizowanej dla potrzeb publiczności, artystów i menedżerów festiwali” (s. 178). Mamy więc nader interesujący zestaw pojęć-metafor, ukazujących różne oblicza wydarzeń muzycznych z perspektywy organizacyjnej: festiwal jako alternatywny świat, festiwal jako wycieczka na koniec świata oraz forma wakacji, festiwal jako przestrzeń do poznania nowych osób czy festiwal jako sąsiednie pokoje w jednym mieszkaniu. W drugiej części badacz zwraca także uwagę na komponent symboliczny w ramach kultur organizacyjnych – symbolikę czasu przy organizacji festiwalu (pojęcia rytmu i cyklu), heroizm organizacyjny (sensy związane z „byciem bohaterem w akcji doprowadzenia wydarzenia muzycznego do szczęśliwego końca” […] [s. 209]) czy zmagania organizatorów z pogodą (zaklinanie pogody). Podsumowując swoje rozpoznania, Poprawski zarysowuje jeszcze kilka arcyciekawych zagadnień, którymi warto się zająć w kolejnych badaniach nad kwestiami organizacyjnymi festiwali muzycznych. Wspomina m.in. o artefaktach organizacyjnych (opaskach na rękę, logotypach), wyglądzie scen, miasteczek festiwalowych, stref gastronomicznych i roli rytuałów organizacyjnych (odprawy, koncert finałowy, demontaż barierek).
„Uwierz w festiwal” to rzetelne, wielogłosowe i wieloaspektowe spojrzenie na bardzo istotną część współczesnej polskiej kultury. Publikacja nie jest obszerna, ale bardzo konkretna. Rozległe badania pozwoliły poszczególnym autorkom i autorom na zbudowanie zwartych, merytorycznych tekstów, które – co nieczęste w publikacjach naukowych – czyta się bardzo lekko. Jeżeli książka ta jest autorów i autorek wyznaniem wiary w nadzwyczajne znaczenie omawianych wydarzeń kulturalnych w pejzażu naszego życia społecznego – to ja to wyznanie kupuję. Jeżeli ma być natomiast zaproszeniem do dalszych przemyśleń, dyskusji, badań dotyczących świata polskich festiwali muzycznych (a o tym przekonują słowa wstępne) – to jest to zaproszenie, na które z pewnością niejedna osoba odpowie.
Lia Dostlieva, Bogna Kociołowicz-Wiśniewska, Waldemar Kuligowski, Natalia Nowińska-Antoniewicz, Marcin Poprawski, Aleksy Szymkiewicz: „Uwierz w festiwal. Aksjonormatywne wymiary współczesnych festiwali muzycznych w Polsce”. Instytut Wydawniczy Książka i Prasa. Warszawa 2022.
| Zadanie dofinansowane ze środków budżetu Województwa Śląskiego. Zrealizowano przy wsparciu Fundacji Otwarty Kod Kultury. |
 |
 |