ISSN 2658-1086
ZWYKLI MĘŻCZYŹNI (MANON GARCIA: 'ŻYĆ Z MĘŻCZYZNAMI. REFLEKSJE WOKÓŁ SPRAWY GISELE PELICOT')
KONIEC ASYMILACJI (DEREK JARMAN: 'NA WŁASNE RYZYKO. TESTAMENT ŚWIĘTEGO')
HISTORIA WALKI O SŁOWO (ANDREW PETTEGREE: 'KSIĄŻKA NA WOJNIE. CZYTANIE W OGNIU WALKI')
FILOZOFIA POD PSEM (MARK ALIZART: 'PSY. FILOZOFICZNE OPOWIEŚCI O NASZYCH NAJLEPSZYCH PRZYJACIOŁACH')
DRAMATYCZNIE-EMOCJONALNE WZORCE ZACHOWANIA (DANIEL J. FOX: 'ZABURZENIA OSOBOWOŚCI Z WIĄZKI B: ANTYSPOŁECZNE, BORDERLINE, NARCYSTYCZNE, HISTRIONICZNE. STRATEGIE TERAPEUTYCZNE')
A
A
A
Zaburzenie osobowości to jedna z kategorii diagnostycznych, która – choć obecna w narracji potocznej – bywa nierozumiana lub niejasna. Bowiem tak jak trudno opisać osobowość prawidłową (dojrzałą), równie trudno intuicyjnie wskazać, jak scharakteryzować cechy osobowości nieprawidłowej. Czy jej wyróżnikiem miałyby być nietypowość zachowania, nierealizowanie wymagań roli społecznej, a może agresja? Mimo kontrowersji, zaburzenia osobowości są jednostką stale obecną w systemach diagnostycznych, diagnozowaną u jednej na dziesięć osób, a zatem możliwą do dookreślenia symptomatologicznego, choć niekoniecznie jasną pod względem etiologii. Ważnym kryterium wyróżniającym zaburzenie osobowości jest sztywność zachowania, brak zdolności elastycznego dopasowania zachowania do sytuacji. Tę krótką – i, co oczywiste, ujmującą wybrany element definicyjny – definicję zaburzenia osobowości przyjmuje również Daniel J. Fox, autor wydanej przez GWP książki „Zaburzenia osobowości z wiązki B”.
Tytułowa wiązka B jest jedną z grup zaburzeń osobowość, która łączy podobne pod względem klinicznej prezentacji formy przejawiania się zaburzenia osobowości. Ogólnie zaburzenia z wiązki B bywają określane jako dramatycznie-emocjonalne i obejmują zaburzenia antyspołeczne, borderline, narcystyczne i histrioniczne. Choć są one stosunkowo rzadziej diagnozowane niż zaburzenia z wiązki A (paranoidalne, schizoidalen, schizotypowe) i wiązki C (zależne, unikowe, obsesyjno-kompulsyjne), stwarzają w procesie terapeutycznym szczególne wyzwania dla przymierza między leczącym a leczonym. Ten fakt jest zresztą jedną z motywacji książki Foksa, który nie tylko syntetycznie zebrał informacje o zaburzeniach osobowości z wiązki B, ale i stworzył kolekcję metod diagnostycznych i interwencji, które można stosować w pracy z pacjentami/pacjentkami, zwłaszcza w wypadku impasu. Opis ten pokazuje, że książka Foksa jest skierowana głównie do specjalistów i specjalistek pracujących klinicznie. Nie jest to poradnik lub materiał do pracy indywidualnej. Można monografię Foksa określić raczej jako przyczynek do refleksji dla osób procesjonalnie zajmujących się terapią lub diagnostyką, który pozwala pogłębić konceptualizację przypadku klinicznego i zwiększyć elastyczność i kreatywność procesu leczenia.
Niewątpliwą zaletą książki jest zbudowanie syntetycznego opisów spektrów każdego z zaburzeń z wiązki B. Tam, gdzie da się to zrobić, autor pokazuje tło etiologiczne (czynniki ryzyka z historii życia osoby leczącej się) i mechanizmy wiodące do rozwoju pełnoobjawowego zaburzenia. Nie w każdym wypadku to możliwe, co pokazuje, że współcześnie istniej jeszcze wiele niejasności, jeśli chodzi o skomplikowane interakcje podatności genetycznej i obciążeń środowiskowych, które powodują ryzyko rozwoju klinicznego obrazu zaburzeń osobowości w dorosłości lub w wieku dojrzewania. Jedną z ciekawych koncepcji, którą Fox przywołuje w kontekście zaburzenia antyspołecznego, jest tzw. mordercza triada, obejmującą podpalenia, moczenie się i okrucieństwo wobec zwierząt jako dziecięce prekursory psychopatii w dorosłości. Autor daje do ręki klinicyście narzędzia w postaci list czynników ryzyka określonych zaburzeń, co może ułatwić diagnozę.
Fox gromadzi w jednym miejscu liczne metody pracy nadające się do adaptacji u osób cierpiących na trudności z wiązki B. Czerpie głównie z terapii dialektyczno-behawioralnej, jednak łączy także metody z modalności poznawczo-behawioralnej i interpersonalnej. Zaletą książki jest również pokazanie na przykładach, jakie interwencje można zastosować wobec pacjentów czy pacjentek z rysem narcystycznym, kwestionujących terapeut(k)ę, lub tych z rysem histrionicznym, nieuzyskujących dostępu do swoich prawdziwych emocji i potrzeb. Wskazania te są z pewnością pomocne na różnych etapach pracy terapeutycznej. Pozwalają upewniać się co do swoich kompetencji i wychodzić z momentów zastoju w pracy z konkretną osobą.
Fox pomaga także w budowaniu kompetencji diagnostycznych. Pokazuje, jak zróżnicować nie tylko zaburzenia osobowości w obrębie danej wiązki, ale i jak odróżnić zaburzenie osobowości od zaburzeń nastroju (np. choroby afektywnej dwubiegunowej). Jego sugestie oczywiście nie zastępują pogłębionego kształcenia w tym zakresie ani doświadczenia klinicznego, ale w jednym miejscu, syntetycznie zbierają podstawowe wyróżniki stanów klinicznych. Fox przytacza też nieco opisów przypadków, które pokazują, jak symptomy i ich konstelacje wykrywać w historii życia konkretnych osób. Można mieć nieco żalu do autora, że podobnej metody nie zastosował, ilustrując zastosowanie metod, które proponuje w kontekście pracy z pacjentami i pacjentkami. Mogłoby to ułatwić wyobrażenie sobie, jak aplikacja danej metody wygląda w praktyce i na jakie wyzwania u konkretnych osób może napotkać.
„Zaburzenia osobowości z wiązki B” Daniela J. Foksa to pożyteczna lektura dla profesjonalistów i profesjonalistek w dziedzinie psychologii, psychoterapii i psychiatrii. Nie zastępuje, ale dobrze uzupełnia szersze opracowania na temat zaburzeń osobowości. Dodatkowo zapewnia szeroki repertuar metod pracy i diagnozy w trakcie procesu terapeutycznego. Tym, do czego autor zaprasza leczących, jest myślenie o zaburzeniach osobowości w kontekście teorii przywiązania. Choć nie stanowi to wątku wiodącego, można jednak odnieść wrażenie, że dla Foksa okazuje się ważnym tematem. Jego przyporządkowanie zaburzeń z wiązki B do określonych postaci przywiązania pozabezpiecznego (lękowego, zdezorganizowanego, unikowego) to dźwignia myślenia, która może dodać przestrzeni na kontenerowanie pacjentów i pacjentek, gdy jawią się terapeucie jako trudni.
Tytułowa wiązka B jest jedną z grup zaburzeń osobowość, która łączy podobne pod względem klinicznej prezentacji formy przejawiania się zaburzenia osobowości. Ogólnie zaburzenia z wiązki B bywają określane jako dramatycznie-emocjonalne i obejmują zaburzenia antyspołeczne, borderline, narcystyczne i histrioniczne. Choć są one stosunkowo rzadziej diagnozowane niż zaburzenia z wiązki A (paranoidalne, schizoidalen, schizotypowe) i wiązki C (zależne, unikowe, obsesyjno-kompulsyjne), stwarzają w procesie terapeutycznym szczególne wyzwania dla przymierza między leczącym a leczonym. Ten fakt jest zresztą jedną z motywacji książki Foksa, który nie tylko syntetycznie zebrał informacje o zaburzeniach osobowości z wiązki B, ale i stworzył kolekcję metod diagnostycznych i interwencji, które można stosować w pracy z pacjentami/pacjentkami, zwłaszcza w wypadku impasu. Opis ten pokazuje, że książka Foksa jest skierowana głównie do specjalistów i specjalistek pracujących klinicznie. Nie jest to poradnik lub materiał do pracy indywidualnej. Można monografię Foksa określić raczej jako przyczynek do refleksji dla osób procesjonalnie zajmujących się terapią lub diagnostyką, który pozwala pogłębić konceptualizację przypadku klinicznego i zwiększyć elastyczność i kreatywność procesu leczenia.
Niewątpliwą zaletą książki jest zbudowanie syntetycznego opisów spektrów każdego z zaburzeń z wiązki B. Tam, gdzie da się to zrobić, autor pokazuje tło etiologiczne (czynniki ryzyka z historii życia osoby leczącej się) i mechanizmy wiodące do rozwoju pełnoobjawowego zaburzenia. Nie w każdym wypadku to możliwe, co pokazuje, że współcześnie istniej jeszcze wiele niejasności, jeśli chodzi o skomplikowane interakcje podatności genetycznej i obciążeń środowiskowych, które powodują ryzyko rozwoju klinicznego obrazu zaburzeń osobowości w dorosłości lub w wieku dojrzewania. Jedną z ciekawych koncepcji, którą Fox przywołuje w kontekście zaburzenia antyspołecznego, jest tzw. mordercza triada, obejmującą podpalenia, moczenie się i okrucieństwo wobec zwierząt jako dziecięce prekursory psychopatii w dorosłości. Autor daje do ręki klinicyście narzędzia w postaci list czynników ryzyka określonych zaburzeń, co może ułatwić diagnozę.
Fox gromadzi w jednym miejscu liczne metody pracy nadające się do adaptacji u osób cierpiących na trudności z wiązki B. Czerpie głównie z terapii dialektyczno-behawioralnej, jednak łączy także metody z modalności poznawczo-behawioralnej i interpersonalnej. Zaletą książki jest również pokazanie na przykładach, jakie interwencje można zastosować wobec pacjentów czy pacjentek z rysem narcystycznym, kwestionujących terapeut(k)ę, lub tych z rysem histrionicznym, nieuzyskujących dostępu do swoich prawdziwych emocji i potrzeb. Wskazania te są z pewnością pomocne na różnych etapach pracy terapeutycznej. Pozwalają upewniać się co do swoich kompetencji i wychodzić z momentów zastoju w pracy z konkretną osobą.
Fox pomaga także w budowaniu kompetencji diagnostycznych. Pokazuje, jak zróżnicować nie tylko zaburzenia osobowości w obrębie danej wiązki, ale i jak odróżnić zaburzenie osobowości od zaburzeń nastroju (np. choroby afektywnej dwubiegunowej). Jego sugestie oczywiście nie zastępują pogłębionego kształcenia w tym zakresie ani doświadczenia klinicznego, ale w jednym miejscu, syntetycznie zbierają podstawowe wyróżniki stanów klinicznych. Fox przytacza też nieco opisów przypadków, które pokazują, jak symptomy i ich konstelacje wykrywać w historii życia konkretnych osób. Można mieć nieco żalu do autora, że podobnej metody nie zastosował, ilustrując zastosowanie metod, które proponuje w kontekście pracy z pacjentami i pacjentkami. Mogłoby to ułatwić wyobrażenie sobie, jak aplikacja danej metody wygląda w praktyce i na jakie wyzwania u konkretnych osób może napotkać.
„Zaburzenia osobowości z wiązki B” Daniela J. Foksa to pożyteczna lektura dla profesjonalistów i profesjonalistek w dziedzinie psychologii, psychoterapii i psychiatrii. Nie zastępuje, ale dobrze uzupełnia szersze opracowania na temat zaburzeń osobowości. Dodatkowo zapewnia szeroki repertuar metod pracy i diagnozy w trakcie procesu terapeutycznego. Tym, do czego autor zaprasza leczących, jest myślenie o zaburzeniach osobowości w kontekście teorii przywiązania. Choć nie stanowi to wątku wiodącego, można jednak odnieść wrażenie, że dla Foksa okazuje się ważnym tematem. Jego przyporządkowanie zaburzeń z wiązki B do określonych postaci przywiązania pozabezpiecznego (lękowego, zdezorganizowanego, unikowego) to dźwignia myślenia, która może dodać przestrzeni na kontenerowanie pacjentów i pacjentek, gdy jawią się terapeucie jako trudni.
Daniel J. Fox: „Zaburzenia osobowości z wiązki B: Antyspołeczne, borderline, narcystyczne, histrioniczne. Strategie terapeutyczne”. Przeł. Agnieszka Pałynyczko-Ćwiklińska. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. Gdańsk 2025.
| Zadanie dofinansowane ze środków budżetu Województwa Śląskiego. Zrealizowano przy wsparciu Fundacji Otwarty Kod Kultury. |
 |
 |